WARTO ZOBACZYĆ
Zubrzyca Górna to wieś o dużych walorach turystyczno-krajoznawczych co wpływa na rozwój turystyczny tej miejscowości. Niewątpliwie największą atrakcją turystyczną Zubrzycy jest Orawski Park Etnograficzny, która powstał na bazie dworku Moniaków, którego starsza część pochodzi z XVII wieku, a nowsza z 1784 roku. Dworek wraz z wyposażaniem i przyległymi mu obiektami przekazali państwu ostatni spadkobiercy Joanna Wilczkowa i jej brat Sandor ?aciak w 1937 roku. Po śmierci Joanny Wilczkowej dwór Moniaków został odnowiony i w 1955 roku utworzono tu pierwszy w Polsce po wojnie skansen – park etnograficzny.
Oprócz zabudowań dworskich znajdują się inne charakterystyczne dla tego regionu obiekty przeniesione z innych wsi orawskich. W poszczególnych obiektach urządzono wystawy kompletnego wyposażenia wnętrz – tradycyjne meble, sprzęt domowy i gospodarski, zdobnictwo, stanowiące przejaw kultury ludowej Orawy. W parku przydworskim rosną wspaniałe okazy lip, świerków, jaworów, buków, które uznane zostały za pomniki przyrody.
Innym zabytkiem Zubrzycy jest kościół pod wezwaniem św. Michała wzniesiony w latach 1837-40 w stylu barokowym. Ołtarz główny pochodzi z 1910 roku. Bezcennym zabytkiem jaki kryje ta świątynia jest chorągiew wotywna rodu Moniaków, pochodząca z 1705 roku. Ponadto spotkać można liczne figurki przydrożne z XVIII i XIX wieku.
Warto wybrać się także na wycieczkę do pobliskiej Orawki wznosi się tutaj – zbudowany w latach 1650 – 1656 drewniany kościół pod wezwaniem Jana Chrzciciela, jeden z najciekawszych zabytków architektury sakralnej na Podtatrzu. Posiada konstrukcję zrębową. Prezbiterium jest zamknięte, wieloboczne, nawa szersza, prostokątna. Wnętrze kościoła – jedno z piękniejszych na Orawie i Podhalu- zdobi polichromia figuralno- ornamentowa, wykonana w 1711r. W latach 1772-78 na ścianie nawy i prezbiterium umieszczono herb – świadectwo wierności wierze katolickiej – sołtysów: Moniaków z Zubrzycy Górnej, Bukowińskich z Bukowiny i Wilczków z Podwilka. Cenne są również organy z 1670r.
POCZĄTKI I HISTORIA ZUBRZYCY
Wieś o nazwie Zubrzyca po raz pierwszy pojawia się w rejestrze podatkowym państwa Orawskiego w roku 1567. Podział na Zubrzycę Górną i Dolną nastąpił w 1624 roku. Założona na prawie wołoskim, należała do państwa Orawskiego. Zasiedlona głównie osadnikami zbiegłymi z Żywiecczyzny i Jordanowszczyzny. Mimo długotrwałego pozostawania pod obcymi wpływami ludność zachowała język i obyczaje polskie. W połowie XVII wieku, kiedy to na Orawie dochodzi do popieranej przez cesarz austriackiego akcji kontrreformacyjnej, sołtys Zubrzycy Górnej – Mateusz Moniak opowiedział się za katolicyzmem.
W zamian za to cesarz Leopold I wydał w roku 1673 przywilej zwalniający go od wszelkich czynszów i danin na rzecz państwa Orawskiego, a w 1674 roku sołtysia rodzina Moniaków została nobilitowana. We wsi dość szybko postępował rozwój rolnictwa i pasterstwa, a równolegle miejscowych specjalności przędzenia lnu i tkania płócien. Płótna zubrzyckie znane były szeroko, między innymi w Wiedniu, w Petersburgu a także na Bliskim Wschodzie.
ZUBRZYCA W UJĘCIU PRZYRODNICZO-GEOGRAFICZNYM
Zubrzyca Górna jest położona w malowniczym krajobrazie u podnóża Babiej Góry w dolinie potoku Zubrzyca (dopływ Czarnej Orawy). Wznosi się na wysokości 650-800 m n.p.m.
Zubrzyca należy do regionu zwanego – Orawa. Cała polska Orawa leży w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej, krainy leżącej na pograniczu Polski i Słowacji w kotlinie pomiędzy Gorcami od wschodu, Babią Górą od północy i Tatrami od południa. Przy zach. Granicy od strony Słowacji znajduje się ogromny sztuczny zbiornik wodny – Jezioro Orawskie. Od Podhala oddzielają Orawę – Bory Orawskie – trudno dostępne lasy i torfowiska. Wzdłuż grzbietu Babiej Góry przebiega główny europejski dział wodny, oddzielający zlewiska Morza Bałtyckiego i Czarnego. Tak więc Czarna Orawa, w dorzeczu której leży nasza gmina Jabłonka, wraz z Wagiem i Dunajem spływa do Morza Czarnego.
Na klimat Zubrzycy największy wpływ ma znaczna wysokość n.p.m. oraz górzysty i bardzo zróżnicowany teren. Na rodzaj pogody dominujący wpływ wywiera Babia Góra (1725m.n.p.m). W czasie długiej zimy z mnóstwem śniegu charakterystyczne są zastoiska mrozowe utrzymujące się od 3 do 5 dni. Temperatura spada wówczas do – 30 °C. Pokrywa śniegowa zalega tu od 100 – 142 dni.
Na obszarze Zubrzycy i Babiej Góry roślinność zróżnicowana jest w zależności od wysokości nad poziomem morza. Zaobserwować można klasyczny układ od piętra alpejskiego do piętra dolnego. Regiel dolny charakteryzuje się występowaniem lasów świerkowych, jodłowych, bukowych. W lasach spotkać można jelenie, sarny, dziki, lisy, wilki, żmije, zaskrońce, salamandry plamiste, traszki. Bogactwo życia występuje także wodach, gdzie na uwagę zasługują powracające pstrągi i raki, które świadczą o poprawiającej się czystości wód w potokach.